|
زمین شناسی- دبیرستان زنده یاد مهندس مهدی صافی دستجردی |
|||
|
برچسب:, :: :: نويسنده : میلاد
 ویل دورانت در باره او می نویسد:"بیرونی دركروی بودن زمین تردید نداشت، معتقد بود كه اشیاء به طرف مركز زمین جذب می شوند، گفته بود كه: حقایق هیئت را مطابق این فرض كه زمین هر روز یك بار به دور محور خود می گردد و هر سال یك بار به دور خورشید می گردد به همان سهولت می توان توضیح داد كه اگر عكس آنرا فرض كنیم؛ گفته بود كه: شاید وادی ِ سند روزگاری قعر دریا بوده است. كتاب مفصلی در باره احجار نوشت و ضمن آن عده زیادی از سنگها و فلزات را از لحاظ طبیعی وصف كرد و از اهمیت تجارتی و طبی آن سخن آورد؛ و وزن مخصوص هیجده قسم سنگ گرانقدر را معین كرد و گفت كه وزن مخصوص جسم، متناسب با مقدار آبی است كه جا به جا می كند...".ابن سینا نیز در كتاب "شفا" بحث های مفصلی در زمین شناسی و گیاه شناسی و جانور شناسی و معدن شناسی دارد. به علاوه رساله بخصوصی در باره تشكیل كوهها، سنگها، و مواد معدنی نوشته و تأثیر زلزله، باد، آب، اختلاف درجه حرارت و غیره را در آن بیان كرده است. بنابراین، بیرونی و ابن سینا این نكته را به خوبی می دانستند كه ممكن است بعضی جاها كه امروز دریاست، وقتی خشك بوده و بالعكس و از خود سنگواره ها (فسیل) در دل كوهها و مناطق مختلف زمین بر این امر استدلال می كرده اند. "در قرن پنجم و ششم كتاب های زیادی درباره كشاورزی و گیاه شناسی در اندلس و دیگر كشورهای پهناور اسلامی نوشته شده كه قبلاً در مبحث گیاه شناسی از آنها بحث كرده ایم. و در جانورشناسی چندین تألیف صورت گرفت كه از آن جمله است "كتاب اسماء خیل العرب و فرسانها" تالیف "جوالیقی" در اسامی اسبها، "منظومه ابن باحه" در صید و "طبایع الحیوان"مروزی و ...". در قرن هفتم "عبداللطیف بغدادی" بیش از صد رساله تقریباً در همه موضوعها تالیف كرده كه از آن جمله است "الافاده والاعتبار فی الامور المشاهده و الحوادث المعاینه بارض مصر" كه در آن بیش از همه درباره گیاه شناسی بحث شده است. و نیز در همین دوره كتاب معروفی در كان شناسی توسط دانشمند مصری "التیفاشی" به نام "ازهار الافكار فی جواهر الاحجار" تالیف شد و همچنین در جانور شناسی رساله "ابن المنذر" به نام "كامل الصناعتین البیطره و الزردقه" بهترین كتاب در نوع خود است.
 "از نیمه دوم قرن هفتم تا نیمه دوم قرن هشتم، كتاب های نفیسی در جانور شناسی و شاخه های دیگر علوم طبیعی تألیف گردید كه مهمترین آنها عبارتند از: "عجائب المخلوقات" قزوینی و "اوصاف الحیوان و منافعها" ابن بختیشوع و "منافع الحیوان" ابن الدریهم و "حیاة الحیوان" كمال الدین دمیری و... كتاب دمیری در واقع كامل ترین منبع اطلاع درباره جانور شناسی اسلامی و یكی از بهترین منابع در این باره به شمار می رود". دكتر ماكس میرهوف درباره پاره ای از پیشرفت های علمی مسلمین در علوم طبیعی چنین می نویسد: "معدن شناسی با كیمیا ارتباط تام داشت. در سال 1154 بعد از میلاد "شهاب الدین" نامی در قاهره كتابی راجع به سنگ های مختلف نوشت، این كتاب مشتمل بر بیست و پنج فصل، و در مورد سنگ های قیمتی و اصل و اساس و قیمت و نوع آنهاست. اثر مهمی كه درباره جانور شناسی از مسلمین در دست است، كتابی است كه محمد دمیری در سال 1405 در قاهره نوشته است. مولف كتاب، استاد علوم دینیه بوده و از این جهت كتاب مشارالیه نتیجه تحقیقات شخصی نیست، بلكه مجموعه ای است كه از كلیه منابعی كه در دسترس بوده اقتباس شده است، این كتاب در مشرق شهرت فراوان یافت. بعضی از قسمت های كتاب مذكور، حاوی ادویه معموله و روانشناسی نژادی است، ولی روی هم رفته نقل قول زیاد دارد. دائرة المعارف های علوم طبیعی مسلمین، قسمت هایی در اطراف حیوانات، نباتات و احجار، دارد و مهمترین آنها كتاب "زكریای" قزوینی (1283) است. گرچه از قرن هشتم به بعد، مسلمین پیشرفت چشمگیری در زمینه علوم طبیعی نداشته اند، ولی هیچگاه این مثنوی تعطیل نشده؛ همواره در گوشه و كنار كشورهای اسلامی دانشمندانی در باره مسائل مختلف علوم طبیعی از قبیل: تشكیل كوهها، سنگها، مواد معدنی، علت و تاثیر زلزله، باد، باران، آب، اختلاف درجه حرارت، جزر و مد آب دریاها، انواع حیوانات، گیاهان، تكامل موجودات و ... اظهار نظرهای جالبی داشته و كتاب هایی تألیف می كرده اند.
ویل دورانت می نویسد:"زیست شناسان مسلمان روش تولید میوه های تازه را به وسیله پیوند می دانستند، از پیوند درخت گل سرخ و بادام، گلهای كمیاب زیبا به وجود آوردند و "حافظ" در باره تكامل، فرضیه ای همانند فرضیه "مسعودی" داشت..."و در علم كشاورزی آگاهی های صحیحی از انواع خاكها، كودها، پیوندها، آبها، بذرها، طرز غرس اشجار، طریق آبیاری و انواع گیاه ها داشته اند كه برخی از این مسائل در بحث گیاه شناسی گذشت و تفصیل قسمت های دیگر را در كتب مربوطه باید جستجو كرد.
گوستاولوبون در باب نقش مسلمین در تاریخ طبیعی چنین می نویسد:"تاریخ طبیعی اعراب در ابتدا جز شروحی بر مؤلفات ارسطو بیش نبود، ولی چندان طولی نكشید كه از بحث های كتابی خارج شدند و بهتر آن دیدند كه در خارج به تحقیق بپردازند، و گوی سبقت را در این فضیلت بردند كه توانستند كتاب های زیاد و گرانبهائی در باره حیوانات، نباتات، معادن و متحجرات و غیره تالیف كنند. یكی از مشهورترین دانشمندان طبیعی مسلمان، "قزوینی" است كه در سال 1283 میلادی وفات یافته و به "پلین" شرقیها معروف است، و روش قزوینی در مطالب بر توصیف اشیاء است، چنانچه پس از او "بوفون" نیز همین روش را داشت". البته توسعه و تعمیم و هم چنین تقسیماتی كه در كتاب های امروز دیده می شود، در كتب عرب دیده نمی شود. ولی مطالبی در آنها هست كه معلوم می شود آنها نیز از برخی از اكتشافات مهم جدید بویی برده بودند، از آن جمله اینكه در رساله "بوعلی سینا" كه راجع به سنگ نوشته، چنانكه از عین عبارت آن ظاهر می گردد، فصلی در باره منشا پیدایش كوهها می نویسد كه از تحقیقات امروزه چندان دور نیست، و عبارت آن چنین است:"منشا پیدایش كوهها یكی از دو سبب می باشد: اول آنكه بعضی از تحولاتی كه در قشر زمین روی داده مانند زلزله های شدید این ارتفاعات به وجود آمده و قسمتهای مرتفعه به صورت كوهها باقی مانده است. زیرا انسان می بیند برخی از سنگها نرم و برخی محكم و سخت است و از این معلوم می شود كه آب و باد سنگهای نرم را برده و سنگهای سخت را به جای گذارده و بسیاری از تلهای مرتفع زمین نیز از همین جا پیدا شده است. "جریان پیدایش معادن زمین نیز مانند كوهها بوده است، و البته برای پیدایش تمام این تحولات زمانهای زیادی لازم است و ممكن است كوهها در این زمان روبه انحفاض و ریزش باشد"
سپس برای مطلب بالا چنین استدلال می كند:"اینكه گفتیم: آب یك علت اساسی پیدایش كوهها است دلیلش حیوانات آبی و غیر آبی و فسیلهایی است كه بر روی بسیاری از سنگها دیده می شود و گل و خاكی كه سطح كوهها را پوشانده با ماده ای كه خود كوه از آن تشكیل شده متفاوت است و معلوم می شود كه این گل و لای از باقیمانده گیاهانی است كه آب آورده و احتمال هم دارد از خود دریاهای قدیمی باشد كه زمانهای سابق تمام سطح زمین را پوشانده بوده است."چنانچه می بینید این بیان ابن سینا می رساند كه او عقیده داشته تحولاتی كه در كره زمین انجام گرفته چنان نبوده كه به واسطه طوفانهای سخت و شدید پدید آمده باشد، چنانچه "كوویه" معتقد است، بلكه اینها تدریجاً با گذشت زمانهای زیادی به این صورت در آمده و تحقیقات امروزی نیز همین نظریه را ثابت می كند. نظریه مزبور یعنی اینكه تحولات و تغییرات سطح زمین و پست و بلندیهای آن در اثر انقلابات دریا بوده چندان میان اعراب شایع بوده كه ذهن توده مردم نیز با این نظریه آشنا بوده است، چنانچه از داستان ذیل كه ما آن را از كتاب قزوینی دانشمند طبیعی اسلام كه قبلاً اشاره به نامش شد در اینجا نقل می كنیم، معلوم می شود. او می نویسد: "خضر" می گوید: به شهری در آمدم كه آباد و معمور و سكنه زیادی داشت، از یكی از اهالی آنجا پرسیدم: این شهر در چه زمان بنا شده؟ گفت این شهر بزرگی است كه تاریخ بنای آن را نه ما می دانیم و نه پدران ما! پس از پانصد سال دیگر بدانجا عبور كردم دیدم هیچ نشانه و اثری از شهر نیست و مردی در روی زمین مشغول جمع آوری هیزم است، پرسیدم: این شهر چه وقت خراب و ویران شد؟ گفت: ما تا یاد داریم اینجا به همین صورت بوده! گفتم شهری در اینجا نبود؟ گفت نه ما شهری در اینجا دیده ایم و نه از پدرانمان چنین چیزی شنیده ایم، پانصد سال دیگر بر آنجا عبور كردم دیدم دریایی است و صیادان مشغول صید ماهی هستند، پرسیدم: چه وقت اینجا به صورت دریا درآمد؟ گفتند: این چه سوالی است می كنی، اینجا همیشه به همین صورت بوده! گفتم: آیا پیش از این خشكی نبود؟ گفتند: ما چنین چیزی به یاد نداریم و از پدران خود هم نشنیده ایم! پس از پانصد سال دیگر دو باره بدانجا رفتم، دیدم خشكیده و مردی مشغول درو كردن گندم است، پرسیدم: چه وقت اینجا خشك شد؟ گفت: اینجا به همین صورت بوده! گفتم: آیا اینجا دریا نبود؟ گفت: ما كه یاد نداریم و پیشینیان ما هم چنین چیزی به یاد ندارند! باز پس از گذشتن پانصد سال دیگر از آنجا عبور كردم دیدم شهری است آباد و پرجمعیت بهتر از آن شهری كه در ابتدا دیده بودم، از یكی از اهالی آنجا پرسیدم: این شهر چه زمانی ساخته شده؟ گفت: اینجا شهری است قدیمی كه نه ما تاریخ بنای آن را می دانیم و نه پدرانمان!".
نظرات شما عزیزان:
درباره وبلاگ به وبلاگ من خوش آمدید آخرین مطالب پیوندهای روزانه پيوندها
نويسندگان
|
|||
 |
تبادل
لینک هوشمند
